2016 yılında, şu cümlelerle başlayan bir yazı yazmıştım: “Öğrenmenin geleceği yapay zekada! Öğrenme ihtiyaçlarınızı anlayan ve tamamen kişiselleştirilmiş bir şekilde sizinle etkileşimde bulunan sanal bir öğrenme koçunuz olduğunu hayal edin…”

 

Sadece 7 yıl sonra bugün “sanal öğrenme koçu” kavramının bir hayalden çıkıp hayatımızda bir gerçeklik olarak yer alabileceğini düşünmemiştim. Gidecek yol var, ama teknoloji çığır açacak kadar gelişmiş durumda.
Gelin önce bu hayali gerçek kılan Generative AI teknololojisi neymiş ona bakalım.

 

Generative AI (Üretici Yapay Zeka) Nedir ve Neler Yapabilir?
Aylar önce bir sohbet botu olan ChatGPT ile gündemimize düşen “Generative AI” teknolojisi, insan üretimine benzer özgün içerikleri üretebilmek üzere eğitilmiş bir sistemi ifade ediyor. Bu gelişmiş modeller çok büyük veri setleri arasındaki ilişkileri ve örüntüleri öğreniyor, ardından bu öğrendikleriyle de bize yazı, görsel, ses veya kod tabanlı yepyeni içerikler oluşturuyor.
Örneğin, görseller için geliştirilmiş bir model, size gerçekçi görünen yüzler veya manzara resimleri oluşturabilir. Buna en tanıdık örnek, hatırlarsanız hepimizin kendi fotoğrafını yükleyip avatarını ürettiği uygulamalardı. Metin için geliştirilmiş bir model ise, tıpkı ChatGPT’de olduğu gibi sorduğumuz soruların cevaplarını saniyeler içinde üretebilir, istersek şiirler veya hikayeler yazabilir. Benzer örnekler, kod yazma veya video üretme gibi alanlarda da verilebilir.
ChatGPT, buzdağının sadece görünen bir kısmı. Her gün  onlarca yeni yapay zeka tabanlı platform piyasaya sürülüyor. Ve bu teknoloji bilişim, pazarlama, eğitim, görsel tasarım, iletişim gibi birçok sektörü ve iş kolunu etkileyen yıkıcı ve dönüştürücü bir etkiye sahip.

 

Generative AI, Eğitim Dünyasını Nasıl Etkiliyor?
Bu alandaki gelişmeler elbette eğitim & gelişim dünyasını da çok yakından ilgilendiriyor. ChatGPT gibi neredeyse her sorunun cevabını alabileceğiniz, GRE ve SAT gibi sınavları yüksek puanlarla geçebilmiş platformların yarattığı ilk tepki korku olmuştu. Akıllardaki ilk soru; ChatGPT her şeyi biliyorsa, o zaman öğrenciler ödevlerini yaparken bunu bir “kopya” aracı olarak kullanırlar mı? oldu.
Bu teknolojileri yasaklama veya korkuyla ele almak yerine, mevcut eğitim, öğrenme ve gelişim pratiklerimizi nasıl yenilikçi bir şekilde dönüştürebileceğimiz konusu çok daha anlamlı görünmekte.
Bu bağlamda, eğitim dünyası için Generative AI alanının neler vaat ettiğine ve hangi fırsatlara odaklanabileceğimize bir göz atalım.
Öğrenen gözünden;
  • Öğrenme koçu & asistanı olarak yapay zeka: Yazının başına dönersek, ChatGPT gibi sohbet araçları, herhangi bir konuyu öğrenme aşamasında öğrenen için bir “öğrenme koçu” gibi konumlanabilir. Birkaç ay önce Khan Academy, KhanMigo adında sohbet tabanlı yapay zeka asistanını tanıttı. KhanMigo’dan; bize bir konuyu anlatmasını, bizimle bir münazara içindeymiş gibi tartışmasını, bir karaktermiş gibi röportaj yapmayı veya bir hikaye geliştirmek için destek olmasını isteyebiliyoruz. İncelemek için buradaki videoya göz atabilirsiniz. Bunun farklı versiyonlarını, yüksek öğretim kurumlarında veya şirketlerin çalışan eğitimlerinde de hayal etmek mümkün.
  • Kendi içeriğinin üreticisi öğrenen: Süregelen geleneksel eğitim sisteminde eğitmen konuyu bilen, öğrenen de dinleyen & bilgiyi alan taraftır. Gelişmiş yapay zeka teknolojileriyle artık bu geleneksel öğrenme anlayışını tersine çevirme şansımız var. Öğrenen, artık kendi eğitimini geliştirme şansına sahip. Learn.xyz gibi platformlarla istediğiniz konuda yapay zekanın baştan sona online bir kurs yaratabildiğini görüyoruz. Dolayısıyla geleneksel anlamda bilgi aktaran ve konu anlatan eğitimci, öğretmen, profesör kavramından, kendi içeriğini kendi üreten, direksiyonu ele alan öğrenen profiline doğru evrilen bir süreçten bahsetmeye başlıyoruz. Ve fakat izin verirsek!
Eğitimci / eğitim profesyoneli gözünden;
  • Daha çevik eğitim geliştirme süreçleri için yapay zeka: Design – develop – deploy üçlüsünde çok hızlı şekilde yol kat edip istediğimiz içeriği çok daha çevik şekilde kitlenize ulaştırma şansına sahibiz. Ders, eğitim, müfredat tasarım aşamasında ChatGPT ile çok iyi çıktılar alabilir; geliştirme aşamasında, Synthesia.io ve pictory.ai gibi yapay zeka tabanlı video üretim platformlarıyla çok daha hızlı ve etkili şekilde içerik havuzu yaratabilir, Slides.ai gibi platformlarla eğitim slaytları oluşturabilirsiniz. Dolayısıyla eğitimi servis eden taraftaysanız, elimizin altında zaman ve maliyetten kazandıracak birçok teknoloji mevcut. Özellikle, eğitim ihtiyaçlarının çok hızlı şekilde değiştiği bir dönemde, eğitim geliştirme çalışmalarının da aynı hızda gerçekleşebilmesi önemli hale geliyor. Bu bağlamda, göz atmak isteyebileceğiniz birkaç platform örneğini daha buraya bırakıyorum. Kurs oluşturma için minicoursegenerator.com, microlearning içerik üretmek için 7taps.com
  • Öğrenmeyi ölçümleme ve değerlendirme konusunu yeniden düşünmek: Yapay zeka perspektifinden bakınca, özellikle K-12 ve yüksek öğretim düzeyinde değerlendirme konusu dramatik şekilde dönüşmesi gereken bir alan gibi görünüyor. Öğrenen ödevini & çalışmasını yapay zekaya mı yaptırdı endişesi ve yasaklamanın ötesinde, odaklanabileceğimiz bazı konular şunlar olabilir:
         –  yapay zeka araçlarının öğrenen tarafında nasıl kullanılabileceğini açıklayan rehberler oluşturmak
         –  yapay zekanın öğrenciler tarafından sorumluluk ve şeffaflıkla kullanılabilmesini sağlamak
         –  değerlendirme süreçlerine yapay zekanın entegre edilmesi
         –  öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerinin geliştirilmesi
         –  değerlendirme süreçlerinde çıktılardan çok, sürece odaklanmak
         – yapay zeka okuryazarlığını geliştirmek

 

Platform bakış açısından yapay zeka;
  • Öğrenme yönetim sistemleri: Birçok okulun ve kurumun halihazırda kullandığı öğrenme yönetim sistemlerinde bir dönüşüm beklemek yerinde olur. Yapay zeka sayesinde kişiselleştirilmiş bir öğrenme yolculuğunda, öğrenenin ihtiyaçlarına ve ilgi alanlarına göre içerik ve çalışmalar önerilebilir. Yapay zeka, öğrenenin performansını izleyerek, zayıf alanlarını belirleyip özel geri bildirimler ve öğrenme materyalleri sağlayabilir.
  • Otomatik değerlendirme sistemleri: Yapay zeka, öğrenme yönetim sistemlerinde otomatik değerlendirme süreçlerini iyileştirebilir. Açık uçlu ödevleri otomatik olarak değerlendirebilir ve hızlı geri bildirimler sağlayabilir. Bu, eğitimcilere daha fazla zaman kazandırarak, öğrenen performansını daha etkin bir şekilde takip etmelerine olanak tanıyabilir.

 

Yapay Zeka + İnsan İş birliği
Bariz şekilde görüyoruz ki yapay zeka büyük bir hızla gelişmeye devam ediyor. Eğitim için en umut vaat eden tarafı, öğrenme süreçlerini kişinin kendi ihtiyaçlarına uygun şekilde tasarlayabilme ve adapte edebilme olanağı. Bu gelişmiş teknolojiler sayesinde daha akıllıca tasarlanmış öğrenme deneyimleri elde edebiliriz. Ancak öğrenme ve gelişme, sadece bir arayüzden bilgiyi alıp tüketmekten ibaret olmadığı için, anlamlı insan insana ilişkisel deneyimlerin önemi devam edecektir. Bu nedenle, yapay zeka ve insanın kendine has güçlerini birleştirerek işbirliği yapabileceği noktada, yapay zeka ile daha akıllı hale getirilmiş ve insan-insana deneyimlerle donatılmış eğitim deneyimleri ortaya çıkacaktır.

 

Riskler ve Kısıtlamalar Neler?
Yapay zekanın geldiği noktada birçok kısıtlaması olduğunu da görüyoruz. Öncelikle, yapay zeka her zaman mükemmel ve doğru cevaplar vermeyebilir. Hatalı sonuçlar veya yanlış yönlendirmeler söz konusu olabilir. Bazen “hallucinations” olarak adlandırılan yanılsamalar ortaya çıkabilir, yani sistem gerçek olmayan bilgiler veya içerikler üretebilir. Etik tarafı da endişe yaratan bir diğer nokta. Yapay zeka sistemlerinin etik ilkeler ve değerler üzerine yeterince çalışılmamış olması, haksız veya yanlış uygulamalara yol açabilir. Bunun yanı sıra, gizlilik ve güvenlik konuları da halen gündemde olan konulardan biri. Yapay zeka sistemleri, kullanıcıların kişisel verilerini işleyebilir ve bu verilerin korunması ve güvenliği sağlanması gerekmektedir.
Bu önemli konuları göz ardı etmeden, elimizdeki teknolojinin getirebileceği yeniliklere odaklanıp yaptığımız işleri daha iyi bir noktaya nasıl getirebileceğimizi düşünebiliriz.

 

Son Birer Söz
Öğrenenler için: Yapay zeka araçları öğrenme koçunuz olabilir. Eleştirel düşünme ve değerlendirmeyi elden bırakmadan bir konuda ilerlememize nasıl yardımcı olabileceğine bakabilirsiniz.
Eğtimciler için: Yapay zeka mesleğinizi elinizden almayacak, ama bu treni kaçıranlar oyunda geri kalacak. Yapay zekayı ve sunduğu fırsatları anlamak, bu alanı araştırmak ve deneyimlemek için çok doğru bir zaman.
Okullar için: Yapay zeka politikaları ve rehberleri oluşturmak; bu alanda eğitimcileri, öğretmenleri ve öğrencileri eğitmek için yine çok doğru bir zaman. Okul sınırları içinde öğrencilere bu araçları yasaklamak bir seçenek olabilir ancak onlar bunları öğrenmenin ve kullanmanın yollarını bulacaklar.
Çalışan eğitim ve gelişiminde şirketler için: Eğitim & gelişim yolculuklarında deneyim ve insan odağını koruyarak daha akıllı ve kişiye özel yolculuklar sunmak nasıl mümkün olur?